1990 – 1999 – Svona fólk

1990 - 1999

Baráttan gegn Alnæmi heldur áfram en landið fer smám saman að rísa þegar ný lyf, sem halda sjúkdómnum í skefjum, koma fram um miðjan áratuginn. Lagaleg staða samkynhneigðra bætist til muna með nýjum lögum um staðfesta samvist 1996 og fyrsti vísir að gleðigöngum birtist.

1991

Leikfélag Menntaskólans við Hamrahlíð setur upp sýninguna Rocky Horror Picture Show og Páll Óskar Hjálmtýsson skýst upp á stjörnuhimininn. Í kjölfarið opna þeir Páll Óskar og Maríus Sverrisson drag-skemmtistaðinn Moulin Rouge við Hlemm og drag varð gríðarlega vinsælt. Moulin Rouge var starfræktur í um tvö ár og markaði í raun upphaf gay-skemmtistaðamenningar á Íslandi. Síðan þá hefur alltaf verið starfræktur að minnsta kosti einn hinsegin skemmtistaður í Reykjavík.

Páll Óskar á 17. júní 1991

Drag varð gríðarlega vinsælt

Rocky Horror á Moulin Rouge

Dragkeppni á Moulin Rouge

1992

Ingibjörg Sólrún Gísladóttir biður um úttekt á stöðu samkynhneigðra á Íslandi. Í kjölfarið er mynduð nefnd um málið en í henni eiga m.a. sæti Guðni Baldursson og Lana Kolbrún Eddudóttir. Nefndin er í meginmálum sammála en klofnar í afstöðu sinni til þess hversu langt á að ganga í tillögum til úrbóta. Þrátt fyrir stór skref næst ekki sátt um mál eins og tæknifrjóvganir, forræði yfir börnum, ættleiðingar o.fl. Guðni og Lana skila minnihlutaáliti og krefjast fullra réttinda fyrir samkynhneigða. Nefndin skilaði af sér viðamikilli skýrslu og urðu flestar tillögur hennar að lögum árið 1996.

1993

Margrét Pála Ólafsdóttir verður fomaður Samtakanna ’78. Hún fer með baráttuna lengra út á við og gerir Samtökin meira áberandi, tekur slaginn í fjölmiðlum, rökræðir við fulltrúa kristilegra hópa á opinberum vettvangi og skipuleggur borgarafund á Hótel Borg.

Viðtal við Margréti Pálu í Helgarpóstinum árið 1996

1993

Í fyrsta sinn í sögu RÚV er líf samkynhneigðra á Íslandi til umfjöllunar í umræðuþættinum Í sannleika sagt. Rætt er við nokkra samkynhneigða einstaklinga og fjölskyldur þeirra, um líf þeirra og fordómana sem samkynhneigðir verða fyrir á Íslandi. Með því að opna umræðuna og færa hana á ljósvakamiðla, varð merkjanleg aukning í fjölda samkynhneigðra sem komu úr felum á Íslandi, samkvæmt fyrrum formanni Samtakanna ’78, Lönu Kolbrúnu Eddudóttur.

Viðtal við Eystein Traustason, einn forsvarsmanna Félagsins, í Alþýðublaðinu árið 1995

1993

Aðalfundur Samtakanna ’78 fellir tillögu um að tvíkynhneigðir fái að vera með í nafni félagsins og að lög þess kveði á um baráttu fyrir réttindum tvíkynhneigðra. Í kjölfarið er Félagið – réttindafélag tvíkynhneigðra og samkynhneigðra stofnað. Félagið starfaði um nokkurra ára skeið, eða þar til sátt náðist og réttindabarátta tvíkynhneigðra var tekin inn í lög Samtakanna ’78 og nafni þess breytt.

1993 - 1994

Ákveðið er að halda Frelsisgöngu samkynhneigðra á vegum Samtakanna ’78 en í henni tóku nokkrir tugir manna þátt. Hún fór aftur fram að ári liðnu. Í kjölfarið var ákveðið að hvíla gönguna þar sem viðbrögð fjölmiðla og þátttaka stóðst ekki væntingar. Ef til vill var samfélagið ekki tilbúið og fáir tilbúnir til að ganga opinberlega með réttindum samkynhneigðra.

Ljósmyndir úr einkasafni Báru Kristinsdóttur, ljósmyndara.

1996

Alþingi leyfir staðfesta samvist fólks af sama kyni og veitti það nánast sömu réttindi og hjónaband (að undanskildum heimildum til ættleiðinga og tæknifrjóvgunar, sem samkynhneigðir þurftu að bíða eftir í nokkur ár í viðbót). Þessi lagabreyting var mikilvæg til að breyta viðhorfi fólks til homma og lesbía til hins betra, að sögn Þorvalds Kristinssonar.

Lögin gengu í gildi þann 27. júní, á alþjóðlegum frelsisdegi homma og lesbía. Fjögur pör staðfestu samvist sína þennan dag. Þá efndu Samtökin ’78 til mikils fögnuðar og hátíðardagskrár í Borgarleikhúsinu og þangað kom Vigdís Finnbogadóttir, þáverandi forseti Íslands. Aldrei áður hafði þjóðarleiðtogi í heiminum mætt til opinberrar móttöku samkynhneigðra. Viðstaddir minnast þessa dags sem tilfinningaþrungins, þar sem skiptist á hlátur og grátur, enda um vatnaskil að ræða í réttindabaráttu samkynhneigðra á Íslandi.

1996

Ný lyf koma til sögunnar og umbylta meðferð alnæmissjúklinga. Fyrsti Íslendingurinn sem lyfin bjarga er Jón Helgi Gíslason (Donni), en hann var kominn í líknandi meðferð og ekki hugað líf.

Stilla úr viðtali við Donna í Svona Fólk.

Útitónleikarnir voru vel sóttir

Stuð á skemmtistaðnum 22

1999

Samtökin ´78 efndu til Hinsegin helgar í lok júní 1999 sem þótti gríðarlega vel lukkuð. Greinilegt var að hugarfarsbreyting hafði orðið á samfélaginu en nú mættu 1500 manns á útitónleika á Ingólfstorgi, þar af flestir gagnkynhneigðir. Auk tónleikanna var efnt til málþings, dansleikja og ýmissa skemmtana þessa helgi en þar var Stonewall uppþotanna minnst. Eftir helgi voru framsýnir menn farnir að viðra hugmyndir um göngu niður Laugaveginn.

Páll Óskar skemmtir börnunum

Krummafilms, Gufunesvegur 1, 112 Reykjavík, IS, sími: +354 821 1110 www.krummafilms.com

1990 - 1999

1991

1992

1993

1993

1993

1993 - 1994

1996

1996

1999

VIÐTÖL